Türkiye'de kanser hastası olmak: 'İlaçlara ulaşım zorlaşıyor'

Ayrıca bu yıl geçmiş yıllardan farklı olarak, yüksek maliyetli ilaçları satın alabilen hastalar için de ilaç yokluğu yaşanmaya başladı.

BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, kanser ilaçlarında yaşanan bu sorunun genel “ilaç krizinden” bağımsız olmadığını söylüyor. Ancak kanser hastalarının ilaca erişimindeki aciliyet, sorunun daha yıkıcı olmasına yol açıyor.

Sağlık Bakanlığı her yıl ilaçları fiyatlandırırken sabit bir Euro kuru belirliyor ve ilaçların fiyatı, bu sabit kur üzerinden hesaplanıyor.

Şu anda Euro kuru 20,34 seviyesinde olmasına rağmen, ilaç fiyatlandırmasındaki Euro kuru 10,76 olarak belirlendi. İlaç firmalarına göre aradaki makas arttıkça, Türkiye’ye ilaç tedarik etmek sürdürülebilir bir ticaret olmaktan çıkıyor.

Konuştuğumuz eczacılar ilaç fiyatlandırmasında belirlenen sabit kur ve gerçek kur arasındaki fark büyüdükçe, piyasada bulunmayan ilaç sayısının giderek arttığını ve kanser ilaçlarının da bundan nasibini aldığını söylüyor.

Türkiye’de ilaç krizinin ilk olarak kanser ilaçları gibi pahalı ilaç gruplarında başladığını söyleyen İstanbul Eczacı Odası Genel Sekreteri Zeki Salih Özcan, “Euro kurundaki makas firmaları Türkiye’ye daha az ilaç getirmeye ya da stoksuz bir sevkiyata itiyor. Bu da hastaları mağdur ediyor” diyor.

Özcan, Avrupa’nın en ucuz ilaç fiyatlarının Türkiye’de olduğunu söylüyor ve bunun üzerine bir de kur farkı eklendiğinde firmaların Türkiye’ye ilaç vermekten vazgeçtiğini ifade ediyor.

Ankara Eczacılar Odası Başkanı Taner Ercanlı ise kanser ilaçlarındaki yokluğun özellikle pandemi sonrasında ciddi boyutlara ulaştığını söylüyor ve “Artık birçok ilaç grubunda yokluk var ve bu kanser tedavisinde kullanılan ilaçlara da yansıyor” diyor.

Kanserle mücadele eden dernekler ise SGK tarafından karşılanmayan kanser ilaçlarının hastalara maliyetinin ciddi derecede arttığını hatırlatıyor.

“Akıllı ilaçlar kanser tedavisindeki en önemli gelişmelerden biri, ancak birçoğu SGK kapsamında değil” diyen Türk Kanser Derneği Sağlık ve Eğitim Direktörü Ezgi Polat ise, “Artan döviz kuru sebebiyle bu ilaçlara ulaşım imkansızlaşıyor” şeklinde konuşuyor.

Kanser tedavisinin zorlu ve maddi olarak da yıpratıcı bir süreç olduğunu söyleyen Kanserle Mücadeleyi Destekleme Derneği Başkanı Mevlüt Yılmaz ise, “SGK, kanser tedavisinde kemoterapiyi karşılasa da bazı akıllı ilaçların ücretini karşılamıyor. Derneğimizi arayan hastalarımızın birçoğu ilacını ya borçla ya da kredi çekerek alıyor” diyor.

Kanser hastaları için tek sorun ilaç bulabilmek değil

Piyasada tedarikinde sorun yaşanan başlıca 10 ithal ilaç olduğunu söyleyen Yılmaz, “Zamlarla birlikte kanser hastalarının ilaçlara erişim sorunu devam ediyor. Tek bir dozu on binlerce lirayı bulabilen kanser ilaçlarına ulaşmakta zorluk yaşanıyor” diyor.

Tedarikinde sorun yaşanan onlarca ilaç çeşidi arasında “yaşamsal nitelikte olan ve muadili bulunmayan ilaçlar” da olduğunu kaydediyor.

Öte yandan uzmanlara göre Türkiye’de kanser hastalarının karşılaştığı maddi zorluklar ilaçla sınırlı kalmıyor.

Türkiye’nin tüm şehirlerinde onkoloji servisi bulunmadığı düşünüldüğünde; küçük köy ve ilçelerden büyükşehirlere kemoterapi tedavisi almaya giden binlerce kanser hastası için ulaşım ve konaklama masrafları da her geçen gün artıyor.

Bunların yanı sıra, kanser hastalarının beslenme ve psikolojik destek alması gerekirken, bu hizmetleri nadiren kamu hastanelerinden sağlayabiliyorlar.

Öyle ki, kanser hastalarının bu yüksek maliyetleri karşılayamama hali, kanser bakımında yeni bir yan etki olarak literatüre girdi: Finansal toksisite.

Polat, “Ekonomik sebeplerle ilacı temin edemeyen kanser hastalarında bu artık yeni bir yan etki olarak kabul ediliyor” diyor.

Geçtiğimiz günlerde bir hastanın tek bir dozu 2.750 dolar olan bir ilaca ihtiyacı olduğunu ama karşılayamadığını söyleyen Polat, bu yokluk psikolojisinin tedavi sürecini çok olumsuz etkilediğini anlatıyor:

“Bu tek dozluk bir ilaç da değil, belli bir süre kullanması gerekiyor ama öyle bir maddi gücü yok. Dolayısıyla hastalar, ‘param olsaydı tedavi olabilecektim’ diyerek psikolojik olarak çöküyorlar.”

Öte yandan kanser hastalarına önerilen ve haftada 1-2 kez balık içeren diyetleri Türkiye’de çok az sayıda hastanın ekonomik olarak karşılayabildiğini söyleyen Polat, “Kanser hastalarının beslenmeleri bile eksik kalıyor” diyor.

'Artık parası olan için bile ilaç bulabilmek sıkıntılı'

Kanser tedavilerinde öne çıkan yeni nesil ‘akıllı ilaçlar’ SGK tarafından karşılanmıyor.

Fakat uzmanlar, tıptaki gelişmelerle birlikte bu ilaçlar sayesinde artık pek çok kanser türünde kemoterapiye ya da diğer cerrahi yöntemlere gerek kalmaksızın akıllı ilaçlarla çok iyi sonuçlar alınabildiğini söylüyor.

SGK’nın ücretini karşılamadığı kanser ilaçları arasında hastalık ve kemoterapinin zayıf düşürdüğü kanser hastasının bağışıklığını güçlendirerek hastanın yaşam süresini ve kalitesini artıran ilaçlar da bulunuyor.

Kanser hastalarının SGK ile mücadelesi ise bu ilaçlarının temininde başlıyor. Çoğunluğu ithal olan bu ilaçlar, yaşanan kur krizi ve ilaç fiyatlandırma politikası sebebiyle oldukça yüksek ücretlere satılıyor.

Bu pahalı ilaçları alamayan bazı hastalar için artık ‘beklemekten’ başka çare kalmadığını söyleyen Polat, “Kemoterapinin işe yaramadığı durumlarda hasta, o ilaca ulaşamadığı için belki de son ihtimalini deneyememiş oluyor” diyor.

Polat, sadece bu ilaçları kullanarak iyileşmenin mümkün olduğu durumlarda bile ilacı alamayan hastaların kemoterapi ya da cerrahi tedaviyi tercih etmek zorunda kaldığını söylüyor:

“Eskiden bu ilaçlar piyasada vardı ama hastalar ekonomik sebeplerle ilaca ulaşamıyordu. Şimdi ise parasıyla bile bu ilaçları piyasada bulabilmek sıkıntılı hale geldi.”

“Kur farkı ve ilaç fiyatlandırma politikasına bağlı olarak, eskiden parası olan için rahatça bulunabilen ilaçlar bile bu dönemde sıkıntılı. Parası olanlar ama ilacı bulamayanlar, illegal arayış içerisine giriyorlar.”

Polat, illegal yollardan ilaç temin eden hastaların sahte ve denetimsiz ilaçlarla kendilerine daha çok zarar verebildiğini belirtiyor.

Kanser hastalığında tedavinin ertelenemeyeceğini ve saatlerin dahi önemli olduğunu hatırlatan Ercanlı, ‘en pahalı ilaç, bulunamayan ilaçtır’ diyor:

“Kanserde ilaç yokluğu, hastanın hayatını kaybetmesine kadar giden bir süreci tetikleyebilir. İlacın yokluğu kabul edilebilir bir şey değil.”

Twitter paylaşımının sonu

Sağlık Bakanlığı, ilaç tedarikinde yaşanan sorunlara çözüm olarak her yılın şubat ayında yapılan ilaç zamlarının aralık ayına çekilmesine karar vermişti.

Aralık ayında tüm ilaçlara yüzde 36,77 zam geldi ve bu zammın piyasadaki ilaç tedarikini bir nebze rahatlatması bekleniyordu.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “İlaç bulunamaması probleminin çözümü için ilk adım sayın cumhurbaşkanımızın imzası ile atıldı. Şubat ayında yapılması gereken fiyat güncellemesi erkene çekildi. Diğer adımlar da yolda” demişti.