Kripto piyasalarındaki sarsıntı devam ederken yatırımcının güven krizi de artmaya başladı. Geçtiğimiz hafta FTX isimli kripto para borsasının kendi tokenlarını şirkete teminat göstermesinin ardından yaşadığı likidite krizi sonrası kripto piyasası sert düştü.
Önceki aylarda Luna Topluluğu’nda yaşanan likidite ve teminat krizinin ardından dünyanın en büyük kripto borsalarından FTX’in de benzer sorunlar yaşayarak iflas etmesi regülasyon tartışmalarını ve güvenlik konusundaki soru işaretlerini de beraberinde getirdi.
Pek çok yatırımcının parasını emanet ettiği bir borsa olan FTX’in şirket bilançolarında ve teminatlarda manipülasyon yapması neticesinde kripto piyasası alt üst oldu.
Geçtiğimiz aylarda da kripto endüstrisinin önde gelen ekosistemlerinden Luna’nın sabit coini Terra da kendi ekosistemlerindeki merkeziyetsiz uygulamalardan fonlandığı için başlayan bir dizi krizin ardından kripto piyasasında bir başka çöküş meydana gelmişti.
Uzmanlar yaşanan sürecin borsalara ve endüstrinin geneline yönelik bir güven krizini tetiklediğini belirterek regülasyon ihtiyacının ilerleyen süreçte daha çok vurgulanacağını belirtti. Bitay Araştırma Departmanı analist Alper Samet Yorak ve İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Şant Manukyan krizin sebeplerini ve regülasyon tartışmalarını Sozcu.com.tr’ye değerlendirdi.
GEÇTİĞİMİZ HAFTA NELER OLDU?
CoinDesk'in haftasonu yaptığı bir haberde kripto para borsası Alameda Research'ün bilançosunun FTX'in yerel token'ı olan FTT'yle desteklendiği ortaya çıktı.
FTX'in kendi şirketi Alameda Research’ün bilançosunu kendi dijital tokenıyla desteklediği haberi sonrası Bankman-Fried için adeta serbest düşüş başladı.
Dünyanın en büyük kripto para borsası olan Binance'in Kurucusu ve İcra Kurulu Başkanı Changpeng Zhao duruma tepki göstererek Binance'ın elindeki FTT'leri satacağını açıkladı. FTT bir haftada 26 dolardan 1 dolara düşerken kripto piyasası da sarsıldı. Bitcoin 16 bin doların altını gördü.
Piyasada benzer bir kaderi yaşayan Luna'nın yarattığı endişeler sürerken böyle bir haberin yaygınlaşması sonrası FTX'ten yoğun nakit çekimleri yaşanmaya başladı. FTT'nin de batmasının etkisiyle şirket büyük bir nakit sıkıntısının içine girdi.
BINANCE, ANLAŞMAYI BOZDU
Binance CEO'su CZ salı günü FTX'i satın almayı planladıklarını açıkladı. Bankman-Fried, şirketinin likidite sorununu çözebilmek için 8 Kasım'da Binance’in Kurucusu ve İcra Kurulu Başkanı CZ ile görüşmelere başladı ve taraflar Binance’in FTX’i satın almasına yönelik niyet mektubu imzaladı.
Ancak Binance, görüşmelere başlanmasından kısa bir süre sonra FTX’i satın almaktan vazgeçtiğini duyurdu. FTX bir süre daha şirketi kurtarmak için Wall Street'ten ve çeşitli yatırımcılardan nakit talep etti. Ancak bu arayışlar da sonuçsuz kaldı. Son olarak cuma günü FTX'ten yapılan yazılı açıklamada şirketin ABD'de iflas süreci başlattığı belirtildi.
Son olarak Reuters’ın konuya yakın kaynaklara dayandırdığı habere göre, Bankman-Fried’ın, müşterilere ait 10 milyar doları gizli bir şekilde FTX’ten kendi işlem şirketi Alameda Research’e transfer ettiği ve bu paranın da büyük bir kısmının daha sonra ortadan kaybolduğu öğrenildi.
FTX'in batışı ise geriye kripto piyasasında sert bir düşüşü ve regülasyon konusunun tekrar alevlendiği bir tartışma ortamını bıraktı.
Konu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye değerlendirmelerde bulunan Bitay Araştırma Departmanı analist Alper Samet Yorak, Luna ve FTX krizlerini birbirinden ayırmak gerektiğini belirtti.
Yorak, “Elbette hem Luna hem de FTX krizi kripto para piyasasında bir güven krizi yarattı ve yaratmaya devam ediyor ancak birisi kripto para krizi iken birisi borsa krizi olarak karşımıza çıkıyor. Lakin bu iki krizin birleştiği teknik bir nokta var. Bu da Luna‘da yaşandığı gibi şirkete yatırım yapan kişilerin fonları ile riskli ürünler satın alan FTX'in, bu ürünlerden zarar ederek fonları kaybetmesi” dedi.
‘FTX’İN YARATTIĞI GÜVEN TAHRİBATI BÜYÜK’
“FTX kurucusu Sam Bankman-Fried’ın gizlice bu fonları Alameda Research'e aktarmış olması ve Binance CEO'su CZ'nin bunu fark ederek Luna benzeri bir kriz yaşanabileceğini belirtmesi sonrası yaşananlar CEO’nun şirketi finansal anlamda çökerttiğini kanıtlıyor” diyen Yorak, bu olayın yarattığı güven tahribatının oldukça büyük olduğunu sözlerine ekledi.
Yorak, “Aslında kripto para piyasalarında yaklaşık 4 aydır Luna kaynaklı ciddi bir güven problemi mevcuttu ve Bitcoin dar bir bant aralığında seyrini sürdürüyordu. Nitekim FTX krizinden sonra da yine güven kaynaklı problemlerin sebep olduğu şekilde yatırımcıların piyasadan çıkıp beklemeye geçtiğini görüyoruz” dedi.
GÜVEN KRİZİNİN AŞILMASI İÇİN DÜZENLEME ŞART
Regülasyon ihtiyacının altını çizen Yorak, “Bu ve benzeri krizler, trilyon dolarlık kripto para piyasalarında regülasyonun ne kadar önemli olduğunu bize gösteriyor. ABD başta olmak üzere tüm dünyada düzenlemelerin hızla devreye girmeye başlamasını bekliyoruz. Yaşanan bu güven krizlerinin aşılması ve özellikle yatırımcıların korunması için kapsayıcı ve somut düzenlemelerin gelmesi gerekiyor” dedi.
Yorak son olarak, “Bu düzenlemelerde de şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkelerine özellikle vurgu yapılması, piyasaya tekrar güven sağlanması açısından elzem. Çünkü bir kez daha şunu gördük ki paranızı emanet ettiğiniz kurumun yöneticileri dürüst değilse büyük zararlara maruz kalabiliyorsunuz. Ayrıca kripto paralar gibi merkeziyetsiz bir teknolojiye dayanan dijital varlıkların regülasyonu her ne kadar zor gibi gözükse de ileride regülasyonlardan kazançlı çıkan yine merkeziyetsiz finans modeli olacaktır” değerlendirmesinde bulundu.
‘KISA ZAMANDA ZENGİN OLMA İSTEĞİ BU OLAYLARA NEDEN OLUYOR’
İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Şant Manukyan ise Sozcu.com.tr’ye yaptığı değerlendirmede insanların kısa zamanda zengin olma isteğinin ciddi bir sorgulama söz konusu olmadan yatırımcıların teminatları kabul etmesine neden olduğunu belirtti. Manukyan ayrıca piyasada bir regülasyon olmamasının bu tür durumları kolaylaştırdığığını belirtti.
Ortada bir regülasyon olmadığını hatırlatan Manukyan, “Bu nedenle, ‘Ben bir kripto varlık yarattım, bunu kullanarak size teminat veriyorum’ dediğinizde karşı taraf bunu kabul ediyorsa olay bitiyor. Hukuki olarak teminat mıdır yoksa değil midir, tartışılır. Nitekim sıfırlandığını görüyoruz. FTT'nin içine baktığımızda çok da bir fonksiyonu olamayan bir kripto olduğunu görüyoruz” dedi.
Kripto piyasasında bu tür durumların yaşanmasının ikinci nedeninin yatırımcıların ısrarla kısa zamanda zengin olma isteği olduğunu belirten Manukyan, “Burada ciddi bir sorgulama söz konusu olmuyor. Normal bir finansal sistemde ben herhangi bir karşılığı olmayan bir varlık ihraç edip bunu teminat olarak gösterirsem çok hızlı bir şekilde bunun hatalı olduğu, bir sahtekarlık olduğu ortaya çıkıyor. Ama burada kabul görüyor. İnsanlar daha yüksek bir fiyattan bir başkasına satıp çıkarım umudu içinde hareket ediyor” dedi.
AÇIK SAHTEKARLIK SÖZ KONUSU
Manukyan bu durumun ancak regülasyonlarla cezalandırılacak noktaya gelindiğinde ortadan kalkabileceğini belirtti. Manukyan, FTX olayında Lehman veya Enron krizlerinde olduğu gibi sahtekarlığın söz konusu olduğunu, açıkça dolandırıcılık güdüsüyle yapılmış bir muhasebeleştirme olduğunu belirterek, “Bu durumu da da göz ardı etmemek lazım. Kullanılan varlık başka bir varlık da olsa müşteri fonlarının aktarılması, bunların şirket adına kullanılması bambaşka bir sahtekarlık. O da krizin önemli bir parçası. Sadece FTT coin etrafında dolaşan bir kriz değil bu” dedi.
Manukyan son olarak, “Diğer borsalar ellerindeki, cüzdanlarındaki varlıkları ilan etmeye başladılar. Şeffaflıkla bu konunun üstesinden gelmeye çalışıyorlar. İşin doğrusu bu konu ancak regülasyonlarla çözülebilir. Başka türlü güvenin tam olarak gelmesi mümkün değil” değerlendirmesinde bulundu.
Kaynak: www.sozcu.com.tr
