Deprem senaryosu yanlış mı? Prof.Dr.Yaltırak: "Biz bilmiyorduk diyemezler"

İstanbul özelinde hazırlanan deprem senaryolarının tartışmalı olduğunu gündeme getiren İTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Cenk Yaltırak, "Deprem 7.6 ve Doğu Marmara Fayında" derken, "Etiler, Levent, 4 Levent’teki binalarda gereksiz yere yıkıma gidiliyor" uyarısında bulundu.

İstanbul’u etkileyecek büyük olası Büyük Marmara Depremi'ne yönelik 23 yıldır tarihsel fay modellemeleri üzerinde çalışan İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Cenk Yaltırak, geçtiğimiz gün yayınlanan haberimizden sonra 'haberglobal.com.tr'ye konuştu. Megakentte Ocak 2023 itibarıyla "Toplam 142 riskli alanda, 207 bin riskli" yapı olduğunun açıklamasından sonra,  sorularımızı yanıtlayan Prof.Dr.Yaltırak, "İstanbul özelinde en önemli problem tartışmalı bir fay haritası ve ona dayanan tartışmalı bir risk senaryosu" dedi.

Prof.Dr.Yaltırak, sadece bir fayın ve senaryonun doğruluğu kabulü ile insanları korkuya sokulduğunu belirtirken, "Bilim yerel yönetimin emrinde olamaz. Yerel yönetimler bilim emrinde olur. İBB'yi kim yönetirse yönetsin sonuçta evlerinde yaşayan insanları korkutarak değil onlara bilimin en son gelişmeleriyle hareket ederek harekete geçirebilirsiniz" diye konuştu.

DOĞU MARMARA 7.6 ÜRETEBİLİR

Prof.Dr.Yaltırak, merak edilenleri şöyle anlattı:

"Bizim çalışmalarımızda en büyük deprem 7.6 ve Doğu Marmara Fayında. Sonra Doğu Marmara Sırtı Fayı ve Kumburgaz Fayı’nın 7.1, 7.4 büyüklüğünde deprem üretme potansiyeli var.  Tehlike ve risk, depremler olduğunda evinizin karşılaşacağı kuvvettir. Bunu da hesaplamadığınız sürece yıkılmayacak evleri yıkar, yıkılacak evleri yıkmazsınız. Eski diye yıkmak istediğiniz binaların aynı Kahramanmaraş’taki gibi yıkılmadığını görürsünüz."

YALOVA'DAN SİLİVRİ'YE UZANAN HAT

"İstanbul özeline baktığınızda senaryolarını yaptığımız gelecek depremlerin etki alanları Yalova Hersek ile Silivri arasında kalan tüm alanı etkiliyor. Fakat yanlış fay, senaryo ve kurgu ile sadece binaların yaşına, betonuna bakarsanız tüm İstanbul’un eski binaları yıkılacak sanabilirsiniz. 'Yeni binalara da bir şey olmaz' diyerek yeni bina yapmayı çözüm sanabilirsiniz. Aslında bilinmesi gereken farklı fay senaryolarında bina bazında spektral ivmelere göre bina davranışlarının öngörülmesi."

KAZANÇ ODAKLI DÖNÜŞÜM

"Şu anda ehlike haritasındaki ivmelere göre kentsel dönüşüm öneriliyor. Örnek Etiler, Levent, 4 Levent’teki binalarda gereksiz yere yıkıma gidiliyor. Oysa bu binaların gerçekten yapısal bir hatası yoksa, 1975 yönetmeliğine göre yapılmış olsa da çökemeyecekleri kesin."

GECEKONDULARA BAKAN YOK

"4. Levent’i yıkarken karşısındaki Gültepe, Çeliktepe, Seyrantepe gecekondu apartmanlarına bakan yok. Zeytinburnu, Fatih, Maltepe, İkitelli, Güngören ile ilgili bir bütüncül yaklaşım yok. Varsa yoksa görece daha zengin insanların oturduğu değerli evlerin olduğu Ataköy, Bakırköy, Kadıköy gibi semtlerde dönüşüm yapmak."

BİZ BİLİYORDUK DİYEMEZLER

"Siz binanızın tasarım ivmesi ile oluşacak depremin yaratacağı spektral ivme arasındaki ilişkiyi bilmiyorsanız, betona, yaşa, semtte dayalı ne yapıyorsanız milli serveti heba etmekten başka bir şey yapmıyorsunuz. İBB'nin kendi yaptığı çalışmaları geniş katılımla tartıştırması gerekir. Bilim bunu gerektirir. Mevcut durumda, yarın bir gün deprem olursa,  'biz bilmiyorduk, çalıştığımız hocalara güvendik' diyemezsiniz."

APARTMAN ÇÖPLÜĞÜ  

"İstanbul’un 1980'li yıllar sonrası yapılmış 'apartmankondu' semtlerine bir gidin, başıboş bir apartman çöplüğünü görürsünüz. Mesela Kağıthane vadisinde herkesin kendi kafasına göre yaptığı, dış görünüşü acayip, bazı yerleri sitelere dönen çok zengin gettolar var."

DEPREMİ KULLANIYORLAR

"Mesela Karanfilköy’de binlerce ağacı kesip orada yüzme havuzlu site yapmak kentsel dönüşüm değil. Eğer hemen yan sokağındaki 50 yıllarda yapılan işçi evleri gibi bitişik nizam 3 katlı müstakil evler yapsanız, ağaçları korusanız bile üreteceğiniz yeni lüks konuttan daha fazla konut üretebiliyorsunuz. Bu kentsel dönüşüm değil. Depremi kullanarak İstanbul’u düşük gelirliler için yaşanmaz hale getirmekten başka bir şey değil."

BİNALARIN DURUMU TEK TEK ANLAŞILACAK

"İTÜ’de rektörümüzün hızlı desteği ile başlattığımız bir girişimle tüm Marmara Bölgesinde, üst düzey araştırıcılardan oluşan bir merkezde, evinizin farklı deprem senaryolarında nasıl davranacağını ortaya koyacak bir algoritmayı kullanarak önümüzdeki yıldan itibaren bina bazında ne olacağını hesaplayacak duruma geleceğiz."

DOĞRULUK PAYI YÜZDE 60'I GEÇMİYOR

“İBB'nin risk senaryosu için kullandığı verileri, Silivri, Sisam ve Düzce depremlerinde gerçek verilerle karşılaştırdık, doğruluğu yüzde 60'ları geçemiyor.  İBB fay haritası doğru kabul edilse de deprem senaryoları gerçeği yansıtmıyor.