OLCAY BÜYÜKTAŞ
2023 yılında uygulanacak asgari ücrete yapılacak artışla ilgili olarak dikkatler üçlü toplantıya çevrildi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in çağrısıyla Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK)Başkanı Özgür Burak Akkol ve Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) Başkanı Ergün Atalay, bakanlıkta bir araya geliyor.
Bugün yapılacak toplantıda işçi ve işveren kesiminin beklenti ve önerilerini alacak Bilgin’in bu hafta içinde Asgari Ücret Tespit Komisyon toplantı takvimini açıklaması bekleniyor.
Asgari ücret nasıl belirleniyor?
Normal koşullarda yasa gereği asgari ücreti, yasa gereği işçi, işveren ve hükümetten 5'er temsilci olmak üzere 15 kişiden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu belirliyor.
Komisyon, yeni asgari ücreti belirleme çalışmaları kapsamında dört kez toplanıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'ndaki ilk toplantının ardından Komisyon, işçi, işveren ev sahipliğindeki toplantıların ardından son toplantısını tekrar bakanlıkta yapıyor.
Bakanlığın belirlediği üyelerden birinin başkanlık ettiği komisyon, en az 10 üyenin katılımıyla toplanıp, oy çokluğuyla karar veriyor. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu tarafın çoğunluğu sağladığı kabul ediliyor.
Bugün yapılacak toplantı ile sürece ilişkin bir yol haritasının belirlenmesi ve tespit komisyon toplantı takviminin de açıklanması bekleniyor.
Bloomberg HT'ye konuşan kaynaklar ilk toplantının 6 Aralık’ta yapılacak TİSK Genel Kurulu sonrasında 7 ya da 8 Aralık’ta olabileceğini belirtti.
Talepler tam olarak dillendirilmedi
Asgari ücretin erkenden konuşulmasını doğru bulmadığını belirten Türk İş Başkanı Atalay, “Konuşunca asgari ücret lafı çıktığı zaman zam yapmaya başlıyorlar” derken, başka kesimlerce yeni asgari ücrete dair çeşitli beklentiler dile getirilmeye başlandı.
Konuya yakın kaynaklara göre işçi kesimi 8 bin lirayı cepte görüyor. Bu seviyenin üzerindeki ücretin işçinin lehine bir seviye olarak kabul edileceği belirtilirken önemli olanın özellikle küçük işverenin ödeyebileceği bir seviyenin ortaya çıkması olduğu belirtiliyor.
Öte yandan asgari ücretin 8 bin 500 TL olacağına dair iddialar yer alırken, bunun Türk–İş tarafından açıklanan bekar bir işçinin aylık yaşama maliyeti 10 bin 171 lira veya dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırının yarısı yani 12 bin 500 lira olması gerektiğini ileri sürenler var.
Asgari ücret ne kadar?
Asgari ücrete 2022 yılı başında yüzde 50,5 zam yapılarak brüt 5 bin 4 lira, net 4 bin 253 lira olarak belirlenmişti.
Temmuz ayı itibarıyla asgari ücrete yüzde 30 oranında ara artış yapılarak yeni asgari ücret net 5 bin 500 liraya yükseldi.
Brüt asgari ücret ise 6 bin 471 liraya çıkarılmıştı.
Asgari ücretliler ülkesi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yapılan bir araştırmaya göre tarım dışı sektörlerde asgari ücret ve altında çalışanların oranı yüzde 43, sanayide bu oran yüzde 50. Tekstil, giyim ve deri sektöründe asgari ücret ve altında çalışanların oranı yüzde 59-72 aralığında. Gıda sektöründe yüzde 65. İnşaatta asgari ücret ev altı çalışanların oranı yüzde 54 iken, toptan ve perakende sektöründe yüzde 64 ve turizmde yüzde 72’ye yükseliyor.
DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından yapılan araştırma da TCMB ile benzer sonuçlar veriyor. DİSK-AR’a göre asgari ücret civarı yani yüzde 10 fazlası ve altında çalışanların oranı yüzde 49. TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması verilerine göre, 2005 yılında asgari ücret ortalama ücretin yüzde 46’sı iken 2020’de yüzde 60 seviyesine çıktı. 2021 ve 2022’de bu oranın daha da yükseleceğini söylemek mümkün.
AB ülkelerinde ise Eurofound verilerine göre asgari ücret ve civarında ücretle çalışanların oranı yüzde 4’ün altında. Ücretlerin geri kalanı büyük oranda toplu iş sözleşmeleriyle belirleniyor.
3,4 milyon işçi ki bu bütün ücretli çalışanların yüzde 18’ini oluşturuyor, asgari ücretin altında bir ücretle çalışıyor. Bin 500 TL’den daha az ücretle çalışan işçi sayısı 1,7 milyon. Asgari ücret ve altında bir ücretle yaşamını sürdürmek zorunda olan işçilerin sayısı 6,3 milyon yani bütün ücretli çalışanların yüzde 33,8’i civarında.
Türkiye’de 10 milyon civarında işçi asgari ücretli
Asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücret alan işçilerin sayısı 9,7 milyon. Bütün ücretli çalışanların yüzde 50’ye yakını bu kapsamda. Tüm ücretli çalışanların yüzde 64’ü yani 12,5 milyon işçi asgari ücretin altı ile asgari ücretin bir buçuk katı arasında bir ücret elde ediyor.
Özel sektör işçilerinin yüzde 70’i asgari ücretli
Özel sektör işçilerinin yüzde 21,8’i asgari ücrete erişemiyor. Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 44 ve asgari ücret civarında çalışanların oranı yüzde 69’dur. 8,4 milyonu aşkın özel sektör işçisi asgari ücretin yüzde 20’si ve altında ücretlerle çalışıyor.
Kadınların dörtte biri asgari ücret dahi alamıyor
Asgari ücrete erişemeyenlerin oranı genelde yüzde 18 iken kadınlarda bu oran yüzde 25’i aşıyor. Asgari ücret düzeyinde ve daha düşük ücret alanların oranı genelde yüzde 34 iken, kadınlarda yüzde 43’e yükseliyor. Asgari ücret civarında bir ücret ile çalışan kadınların oranı yüzde 60.
25 Cumhuriyet altınından 9,5 altına geriledi
DİSK-AR tarafından her yıl Aralık ayında yayımlanan Asgari Ücret Gerçeği Araştırması’nı güncellenerek ve asgari ücretin kapsamı daha da detaylandırılarak hazırlanan raporuna göre, asgari ücret 25 Cumhuriyet altınından 7 altına geriledi.
Dolar cinsinden asgari ücret en düşük seviyesinde
2008’de 371 dolar olan asgari ücret 2016’da 430 dolara yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak asgari ücret dolar cinsinden gerilemeye başladı. 2021 yılı ortalama kuruna göre asgari ücret 336 dolarken Aralık 2022’de ise 295 dolar civarında.
www.bloomberght.com
