Türkiye'de seçimlerde yaygın mükerrer oy kullanımı ihtimali var mı?

Türk Ceza Hukuku'ndaki 298 sayılı kanun kapsamında, “mükerrer oy vermeye teşebbüs eden veya veren kimse, başkasının adını taşıyarak oy vermeye teşebbüs eden veya veren kimsenin, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacağı” belirtiliyor.

Mükerrer oy kullanımı girişimlerinin, ağırlıklı olarak 'Örnek 142' adlı görev belgesiyle yapıldığı iddia ediliyor.

Bu belge, seçim günü görevlendirilen kolluk güçleri, ulaşım görevlileri, bina sorumluları gibi kişilere sunulan ve bu kişilere kendi sandığı dışında oy kullanma hakkı veren bir belge.

Belge, ilçe seçim kurulları tarafından veriliyor.

Bu kişilerin bu şekilde oy kullanırken belgeyi gösterip sandık kuruluna teslim etmeleri ve belgenin sonrasında ilçe seçim kurullarına teslim edilmesi gerekiyor.

14 Mayıs’ta mükerrer oyla ilgili şikayetler ve iddialar nelerdi?

Geçmişteki bazı seçimlerde olduğu gibi 14 Mayıs seçimlerinde de mükerrer oy konusunda farklı seçim bölgelerinden şikayetler ve iddialar gündeme geldi.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu, seçim günü, İstanbul’da mükerrer oy kullanmaya çalışan bir kişiyi tespit ettiklerini açıkladı.

Türkiye İşçi Partisi (TİP), Hatay’da bir sivil polisin mükerrer oy kullanma girişimini engellediklerini belirtti.

Türkiye Komünist Partisi (TKP), müşahitlerinin, Denizli’de mükerrer oy kullanmaya çalışan biri polis iki kişiyi engellediklerini söyledi.

TKP Genel Sekreteri Kemal Okuyan, ilerleyen günlerde de seçim sisteminde mükerrer oy kullanımına açık uygulamalar olduğunu savundu.

Mersin’in Gülnar İlçesi’nde CHP’liler, Milliyetçi Hareket Partili (MHP) bir ilçe başkanının mükerrer oy kullandığını belirtip durumu hem Gülnar İlçe Seçim Kurulu’na hem de savcılığa bildirdi.

Yeşil Sol Parti YSK Temsilcisi Mehmet Rüştü Tiryaki, 14 Mayıs seçimlerindeki usulsüzlük iddialarına ilişkin yaptığı açıklamada, “Sandık ve okullarda görevli polis memurlarının 142 Numaralı belgeyi oy kullandıktan sonra sandık görevlilerine teslim etmediklerine dair yaygın bilgi aldık. Bunun nedeni seçimlerin ikinci tura kalması durumunda 'Bu belgeyi kullanacağız' demeleridir. Bu açıkça hukuka aykırıdır” dedi.

TİP Genel Başkan Yardımcısı Doğan Ergün de, 14 Mayıs seçimlerindeki şaibe iddialarıyla ilgili yaptığı basın açıklamasında, seçimlerde katılım oranının yüzde 100’ü dahi geçen oranda çok yüksek olduğu binlerce sandık tespit ettiklerini söyledi.

Ergün, bunun bir anomali oluşturduğunu öne sürdü ve bu durumun en önemli nedenlerinden birinin görev kağıdıyla oy kullanımı olduğunu iddia etti.

TİP Genel Başkan Yardımcısı, “Diyelim ki sandıkta 100 seçmen var. Nasıl orada 103-105-120 kişi oy kullanabilir? İşte orada da devreye şu giriyor; görev kağıdıyla orada oy kullanan polis memurları ya da görevliler ya da çeşitli devlet memurları” diye konuştu.

İzmir Barosu’nun hazırladığı raporda, 14 Mayıs seçimleriyle ilgili sandık güvenliği açısından yaşanan sorunlar arasında mükerrer oy konusundan da bahsedildi.

Baro Yönetim Kurulu Üyesi Gamze Şimşek yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

“Mükerrer oy sorunu ile karşı karşıya kaldık. Öncelikle iki zarf verilmesi ve iki ayrı pusulanın iki ayrı zarfa kullandırılmak için seçmene verildiği haberini aldık. Bununla ilgili daha sonra müdahale edilip öğleden sonraki saatlerde bu sorun çözüldü ama sabah bu sorunlar iletilene kadar birçok sandıkta iki zarfla oy kullanıldı. Yine bu İzmir’de yapıldı ve engellenebildi ama diğer şehirlerde ne kadar engellendi bizlerde de bu konuda büyük bir şüphe var.

“Mükerrer oy sadece iki zarfla değil 142 No’lu belge sorunu ile de karşı karşıyaydık. Belgesi olmayan birçok kişi, görevli istedikleri sandıkta oy kullanabildiler. Bunların bir kısmı tespit edildi ancak tespit edilmesi mümkün olmayanlar da vardı çünkü kolluk kuvvetine, polise 142 No’lu belge verilmemiş ve verilmediğini söyleyerek oy kullanabildiler. Bu usule aykırı bir uygulamadır birçok polis memuru bu şekilde oy kullanmıştır.”

YSK temsilcileri, yıllardır yaygın bir mükerrer oy kullanımının mümkün olamayacağını belirten açıklamalar yapıyor.

Örneğin eski YSK Başkanı Muharrem Akkaya, 12 Ağustos 2022’de Sözcü gazetesinde yayımlanan röportajında mükerrer oy kullanımını engellemek için parmak boyasının geri getirilmesi yönündeki çağrılara dair soruya şu cevap vermişti:

“Parmak boyanmasına ihtiyaç da yok Türkiye'de. Sandık kurulunda siyasi partileri temsil eden kişiler var. Niçin boya sürülüyordu? Başkasının yerine oy kullanmasın diye. Başkasının yerine oy kullanmasını engellemek için siyasi parti temsilcilerinin de daha dikkatli olması gerekir. Bu sayede mükerrer oy kullanılmasına engel olunur diye düşünüyorum. Önemli olan sandık kurulu üyelerinin, müşahitlerin görevlerini titizlik yapmasıdır.

“Seçimde yarışan siyasi partilerdir. Sandık kurulunda görev yapan temsilcileri titiz davranırsa bir sorun olmaz diye düşünüyorum. Mükerrer oy kullanımı Türkiye’de mümkün değil. Herkesin bir tane vatandaşlık numarası var. İkinci bir seçmen olamaz. Sadece belki başkasının yerine oy kullanmasına engel olacak bir şey. Boya olsa da, olmasa da suiistimal edilebilir.

"Türkiye’de seçimler sağlıklı yapılıyor. 1950’den beri, dünyada gerçekten örnek gösterilerek yaptığımız işlerden bir tanesi seçim diye düşünüyorum. Seçmenin sandığa olan güveni çok önemli bir şey. Bu güveni gerçekle ilgisi olmayan sözlerle zedelenmemesi gerekir.”

YSK: Mükerrer oy kullanımı mümkün değil

CHP YSK Temsilcisi Mehmet Hadimi Yakupoğlu da 4 Mayıs’ta VOA Türkçe’ye verdiği röportajda yakın tarihlerdeki seçimlerde mükerrer oy kullanımı tespit etmediklerini söyledi.

Yakupoğlu, mühürsüz zarf ve parmak boyasıyla ilgili soruyu cevaplarken bu sorunların bulunmadığını belirtti:

“Parmak boyası diye bir husus yok. Çünkü biz 2014, 2018, 2019 seçimlerinde, hiçbirinde mükerrer oy kullanımı tespit etmedik. Eser sayı dışında. Bitkisel parmak boyasıyla seçim güvenliğini sağlayamayız şu anda teknolojinin geldiği noktada. Öyle kimyasallar var ki bitkisel boyayı da damlatsanız, oy kullandıktan sonra parmağınız tertemiz oluyor.

Dilan Polat ve Sıla Doğu adli kontrol şartıyla hakimliğe sevk edildi

“Dolayısıyla gündemimizde ne mühürsüz zarf var ne mükerrer oy var. Gündemimiz sandığa sahip çıkmak. Islak imzalı sandık sonuç tutanaklarını almak ve bunları bir an önce ilçe teşkilatımıza ulaştırmak.”

AGİT'in ön raporunda yer almadı

Türkiye’de parmak boyası uygulaması 2009 yerel seçimlerinden sonra kaldırılmıştı.

Geçen yıl, CHP’nin TBMM’de seçimlerde bu uygulamanın hayata geçirilmesi için verdiği kanun teklifi reddedilmişti.

İYİ Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk de, Mart ayında, YSK’ya seçimlerde parmak boyası uygulanması yönündeki taleple başvurduklarını, YSK’nın buna cevaben, “Yasal düzenleme gerektiğinden işlem yapılmasına yer olmadığına’ şeklinde karar verdiğini” açıklamıştı.

Bu arada; Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu, AGİT Parlamenter Asamblesi ve de Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin uluslararası seçim gözlem görevi kapsamında Türkiye'de bulunan gözlem heyetinin hazırladığı, 14 Mayıs seçimlerine dair ilk bulgular ve sonuçlarla ilgili raporda, mükerrer oy kullanımıyla ilgili bir tespit ya da eleştiri yer almadı.

‘Sandık görevlilerine büyük sorumluluk düşüyor’

Türkiye’deki farklı baroların 14 Mayıs seçimleriyle ilgili hazırladığı bilgilendirme kitapçılarında, mükerrer oyun önüne geçmek için sandık görevlisi ve müşahitlere önemli görev düştüğü belirtiliyor.

Örneğin İstanbul Barosu’nun kitapçığında şu ifadeler yer alıyor:

“Geçmiş seçimlerde, seçmen bilgi kağıdı ile başka bir sandıkta oy kullanabilen bazı görevlilerin 'mükerrer oy' kullanma girişiminde bulundukları yolunda duyumlar alınmıştır. Bunu önlemek için, görevlendirme belgesi ile oy kullanmaya gelen kolluk ve diğer görevli personelin, oy kullanmaları halinde, oy kullanan görevlinin ibraz ettiği belgeyi kontrol etmeli, isim, TC. No. ve görevini not alarak bu bilgileri bildirmelidir.

“Böylece, izleme merkezinde bu gibi kendi sandığı dışında oy kullanan kişilerin bilgileri toplanacak ve mükerrer oy kullanmaları halinde bu durum ortaya çıkarılabilecektir."

Ankara Barosu’nun hazırladığı rehberde de benzer uyarılar bulunuyor:

“Örnek 142” belgesiyle mükerrer oy kullanma ihtimali bulunmaktadır. Bu nedenle Örnek 142 belgesiyle sandık seçmen listesine elle yazılarak oy kullanan kişilerin T.C. kimlik numarası, adı ve soyadı bilgileri, sandık kurulu üyesi veya müşahit tarafından temsil ettiği partiye bildirilmeli ve Örnek-142 belgesinin sandık kuruluna teslim edildiğinden emin olunmalıdır.”