Rusya’nın hava saldırılarıyla elektrik ve su şebekesi önemli ölçüde zarar gören Kiev hükümeti yaralarını sarmaya çalışırken, Ukrayna halkı 90 yıl önce Stalin’in desteklediği ve milyonlarca kişinin ölümüne yol açan kıtlık felaketini andı.
Ukrayna, açlığa zorlanan milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesinin soykırım olarak tanınmasını isterken, Kiev'e destek veren batılı ülkelerin sayısı artıyor.
Stalin, 1932 yılının kasım ayında Ukrayna'da kamulaştırılan çiftliklerdeki tohumluklar da dahil olmak üzere tüm tahıl ve hayvanları toplatmış ve bunu takip eden aylarda ülkede görülen büyük kıtlık nedeniyle milyonlarca Ukraynalı hayatını kaybetmişti.
Holodomor 'soykırım' mı?
Ukrayna dilinde Holodomor, “açlıktan ölüm” anlamına geliyor. Sovyetler Birliği döneminde Josef Stalin’in iktidarı sırasında “büyük kıtlık” anlamına da gelen Holodomor felaketinde iki yıl içinde en az 3 milyon kişi hayatını kaybetti.
Holodomor'u 'soykırım' olarak niteleyen Katoliklerin ruhani lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa Francis, bir konuşmasında "1932-1933'te Stalin'in suni olarak yol açtığı, açlıktan yok etme katliamı. Bu soykırımın kurbanları için ve bugünkü saldırganlık sonucu şehit olan pek çok Ukraynalı çocuk, kadın ve yaşlı için dua edelim." ifadesini kullandı.
Papa Francis’in Ukraynalıların bugün yaşadıklarını Stalin dönemindeki Holodomor trajedisiyle ilişkilendirmesi Katolik dünyasında geniş yankı uyandırmıştı.
Ancak kıtlığın bir "soykırım" teşkil edip etmediği konusunda tarihçiler bölünmüş durumda.
Temel soru Stalin'in Sovyetler Birliği'ne karşı bir bağımsızlık hareketini bastırmak için Ukraynalıları kasten öldürmek isteyip istemediği veya doğal koşulların yanı sıra kıtlığın oluşmasında hükümetin kasti bir rolünün bulunup bulunmadığı.
Her halükarda 90 yıl önce yaşanan "büyük açlık" Ukraynalıların Sovyet Rus yönetimine karşı süregelen "kinlerinin" tohumlarını attığına inanılıyor.
Holomodor ne zaman anılıyor?
Sovyet rejiminin 1932-1933 yıllarında Ukrayna topraklarında milyonlarca insanı aç bırakarak ölüme zorladığı Holodomor trajedisi bu ülkede her yıl kasım ayının son cumartesi günü anılıyor.
Ukrayna tarihinin en acı olaylarından biri kabul edilen trajedi, 1932-1933'te Sovyetler Birliği’nin lideri Josef Stalin’in ‘kolektivizm’ politikası sonucu yaşandı.
Stalin, Sovyet sisteminin sosyal ve ekonomik politikaları gereği Ukrayna’da köylüleri kooperatif tarım uygulamasına zorladı.
Uygulamaya tepki gösteren köylünün üretimi yavaşlatmaya yönelik eylemlerine karşın, 1932’de üretimin azalacağını hesaplayan Sovyet yönetimi, baskıyı sürdürdü.
Köylüden daha fazla buğday hasadı isteyen yönetim, gönderdiği silahlı devlet görevlileriyle var olan bütün hasada, tohumluk buğdaylara ve köylünün kendi ihtiyacı olarak kullandığı buğdaya el koydu. İzlenen baskı politikaları milyonlarca köylüyü aç bıraktı.
Açlığa itilen köylünün bulunduğu bölgeden çıkması engellendiği gibi bu topraklara dışarıdan giriş de yasaklandı. Yurt dışından gelen yardımlar reddedildi.
Holodomor: Kaç kişi hayatını kaybetti?
Ukrayna Ulusal Hafıza Enstitüsü verilerine göre 1932-1934 yıllarında Ukrayna nüfusunun yüzde 13’üne karşılık gelen yaklaşık 4,5 milyon kişi kıtlıktan yaşamını yitirdi.
Kurbanlar arasında 10 yaşından küçük yaklaşık 1 milyon çocuk ve 600 bin civarında anne karnında bebek olduğu rapor ediliyor.
Ukrayna başta olmak üzere Sibirya, Kazakistan, Kafkasya ve diğer bölgelerle, tüm Sovyetler Birliği'nde o dönemde toplamda 8 milyona yakın kişi açlık ve kıtlık nedeniyle hayatını kaybetti.
Bu olay sonrası, Sovyet sistemine yönelik herhangi bir tehlike oluşması ihtimaline karşı binlerce devlet görevlisi Ukrayna’ya gönderildi.
Stalin, milyonların hayatını kaybettiği açlık ve kıtlık sonucu Ukrayna’yı tamamen kontrolü altına aldı.
Holodomor'u soykırım olarak tanıyan ülkeler hangileri?
Şu ana kadar ABD ile birlikte 16 ülke Holodomor’u “soykırım” olarak tanıdı. Holomodor Müzesi'ne göre Ukrayna'nın yanı sıra 16 devlet bunu soykırım olarak tanıyor. Bu ülkelerin Avustralya, Ekvator, Estonya, Kanada, Kolombiya, Gürcistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Meksika, Paraguay, Peru, Polonya, Portekiz, Amerika Birleşik Devletleri ve Vatikan.
Arjantin, Şili ve İspanya gibi diğer bazı ülkeler ise bunu "bir imha eylemi" olarak kınadı.
Stalin Holodomor’u inkar etti mi?
Stalin ve Sovyetler Birliği rejimi hiç bir zaman Holodomor’u “soykırım” olarak tanımadı. Bu konunun Sovyetler Birliği’nde tartışılması bile yıllarca bastırıldı.
Bugünkü Rus hükümeti ise yaşananların vehametini kabul etmeye yanaşmadı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, basına yaptığı bir açıklamada, “açlığı soykırım olarak nitelemek tarihi gelişmelere aykırı” diyerek Moskova’nın konuya bakışını dile getirdi.