ABD, Irak'ın kitle imha silahlarına sahip olmasının uluslararası barışı tehdit ettiğini savundu ancak birçok ülke askeri harekatı desteklemeyi reddetti.
20 yıl önce neler yaşandığını derledik.
ABD neden Irak'ı işgal etti?
1990-1991 Körfez Savaşı'nda ABD, Irak güçlerinin Kuveyt'ten püskürtüldüğü çok uluslu bir koalisyona liderlik etmişti.
Daha sonra Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi, Irak'ın tüm kitle imha silahlarını imha etmesini zorunlu kılan 687 sayılı kararı kabul etti. Karar nükleer, biyolojik, kimyasal silahları ve uzun menzilli balistik füzeleri kitle imha silahı olarak tanımlıyordu.
1998'de Irak, BM silah denetçilerine izin vermeyi reddetti, ABD ve İngiltere de buna hava saldırılarıyla karşılık verdi.
El Kaide'nin 11 Eylül 2001'de New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'ne ve Washington'daki Pentagon'a düzenlediği saldırılardan sonra, dönemin ABD Başkanı George W. Bush, Irak'ı işgal etme planları yapmaya başladı.
Bush, Saddam Hüsseyin'in kitle imha silahları üretmeye ve saklamaya devam ettiğini, Irak'ın İran ve Kuzey Kore ile birlikte uluslararası bir "şer ekseninin" parçası olduğunu iddia etti.
ABD Kongresi, Ekim 2002'de Irak'a askeri operasyon düzenlenmesine izin verdi.
Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House'un ABD ve Amerika Kıtası Programı Direktörü Dr Leslie Vinjamuri, "Washington'daki birçok kişi, Irak'ın kitle imha silahlarına sahip olduğuna ve gerçek bir tehdit oluşturduğuna dair önemli kanıtlar olduğuna inanıyordu" diyor.
Şubat 2003'te dönemin ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, BM Güvenlik Konseyi'nden Irak'a askeri harekata onay vermesini istedi. Powell, Irak'ın kitle imha silahları programıyla önceki kararları ihlal ettiğini iddia etti.
Ancak Powell, Konsey'i ikna edemedi. BM üyelerinin çoğunluğu, BM ve Uluslararası Enerji Kurumu'nun Irak'ta daha fazla kanıt bulması gerektiğine karar verdi.
ABD, denetim raporlarını beklemeyeceğini söyledi ve Irak'a karşı bir "gönüllüler koalisyonu" kurdu.
Savaşı kimler destekledi?
Koalisyondaki 30 ülkeden İngiltere, Avustralya ve Polonya işgalde fiilen yer aldı.
İngiltere 45 bin, Avustralya 2 bin birlik gönderdi. Polonya 194 özel harekat timiyle işgali destekledi.
Kuveyt de işgalin sınırları üzerinden başlamasını onayladı.
İspanya ve İtalya, ABD öncülüğündeki koalisyona diplomatik destek verdi. Bunun yanında Vilnius Grubu adı verilen doğu Avrupa ulusları da Irak'ın kitle imha silahları programı yürüttüğüne ve BM kararlarını ihlal ettiğine inandıklarını açıkladı.
ABD ve İngiltere Irak'a hangi suçlamaları yöneltti?
Colin Powell, 2003'te BM'de yaptığı konuşmada, Irak'ın biyolojik silah üretmek amacıyla "mobil laboratuvarlar" geliştirdiğini söyledi.
Ancak, 2004 yılında iddiasına yönelik kanıtların "pek sağlam görünmediğini" kabul etti.
KAYNAK,GETTY IMAGES
Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell
İngiltere hükümeti, Irak'ın füzeleriyle Doğu Akdeniz'deki İngiltere hedeflerini 45 dakika içinde vurmaya hazır hale geleceğini iddia eden bir istihbarat dosyasını kamuoyuna açıkladı.
Dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair, Saddam Hüseyin'in kitle imha silahları ürettiğinin "su götürmez bir gerçek" olduğunu söyledi.
Ülkelerin iddiaları büyük ölçüde, Irak'ın kitle imha silahları programı hakkında ilk elden bilgiye sahip olduklarını söyleyen iki Iraklı sığınmacının iddialarına dayanıyordu. Bu sığınmacılar Rafid Ahmed Alwan el-Cenabi adlı bir kimya mühendisi ve Maj Muhammed Harith adlı bir istihbarat görevlisiydi.
Her iki isim de daha sonra, müttefiklerin Saddam Hüseyin'i devirmesini istedikleri için sahte kanıtlar öne sürdüklerini açıkladı.
Savaşa kimler karşı çıktı? Türkiye'nin konumu neydi?
ABD'nin iki sınır komşusu Kanada ve Meksika savaşı desteklemeyi reddetti. Avrupa'daki kilit iki ABD müttefiki Almanya ve Fransa da destek çağrısına yanıt vermedi.
NATO üyesi ve Irak'ın sınır komşusu olan Türkiye, ABD'nin hava üslerini kullanma talebini reddetti.
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) Irak'ta konuşlandırılmasını öngören tezkere 25 Şubat 2003'te TBMM'ye sunuldu ve 1 Mart'ta reddedildi.
Tezkere kabul edilseydi, en fazla 62 bin yabancı askeri personel 6 ay süreyle, 255 uçak ve 65 helikoptere kadar yabancı hava kuvveti Türkiye'ye konuşandırılabilecekti.
1990-91 Körfez Savaşı'nda ABD'yi Irak'a karşı destekleyen Suudi Arabistan gibi Orta Doğu ülkeleri, 2003'teki işgali desteklemedi.
Londra'daki SOAS Üniversitesi'nden Orta Doğu siyaseti uzmanı Profesör Gilbert Achcar, "Körfez Arap ülkeleri planın çılgınca olduğunu düşündüler" diyor ve ekliyor:
"Saddam rejiminin devrilmesinden sonra İran'ın Irak'ın kontrolünü ele geçirmesinden endişe ediyorlardı."
Savaşta ne oldu?
20 Mart 2003 sabahı, "Irak'a Özgürlük Operasyonu" adı altında, 295 bin ABD ve müttefik askeri Kuveyt sınırını geçerek Irak'a girdi ve işgal başladı.
Kürt Peşmerge güçlerinin 70 bin üyesi, ülkenin kuzeyinde Irak güçleriyle savaştı.
Irak ordusu Mayıs ayının başında yenildi ve rejim devrildi. Saddam Hüseyin daha sonra yakalandı, yargılandı ve idam edildi.
Ancak Irak'ta kitle imha silahı bulunamadı.
2004 yılında ülkede mezhep çatışmaları alevlendi. Daha sonraki yıllarda Irak'ın Sünni ve Şii grupları arasında iç savaş yaşandı.
ABD askerleri Irak'tan ancak 2011'de çekildi.
2003-2011 yılları arasında Irak'ta 461 bin kişinin savaşa bağlı nedenlerle öldüğü ve savaşın 3 trilyon dolara mal olduğu tahmin ediliyor.
Londra'daki Royal United Services Institute düşünce kuruluşu genel müdürü Dr Karin von Hippel, "Amerika bu savaştan çok fazla itibar kaybetti" diyor ve ekliyor:
"20 yıl sonra hala insanların Amerikan istihbaratına neden inanalım ki!" dediğini duyuyorsunuz.
